Trochę historii.........część I

Zanim zacznę opowiadać o konserwacji zwierciadeł może warto prześledzić historię, a jest ona wyjątkowo ciekawa.

Trudno sobie wyobrazić życie bez lustra, kilka razy dziennie sprawdzamy nasze odbicie i jest to przedmiot niezbędny w naszym domu i nie tylko.

Lustro ze zbiorów The British Museum,London
brąz, Japonia XVIII w.p.n.e

Lustro bez wątpienia jest jednym z najstarszych wynalazków cywilizacji.
Zanim wymyślono szklane zwierciadło wykorzystywano już epoce paleolitu szlifowane kamienie (głównie obsydian)  lub w starożytności polerowny metal (brąz,ołów,srebro, a nawet złoto).
Lustra z tamtych czasów są zazwyczaj  okrągłe lub owalne o średnicy ok. 15-20 cm,  z rączką, niekiedy na postumencie, natomiast tylna strona zawsze zachwycała ornamentami. Wspomnieć trzeba też o przykrywie, która zabezpieczała przed porysowaniem i uszkodzeniami.
Nie były to tanie przedmioty, przekazywane z pokolenia na pokolenie w takiej formie używane aż do renesansu.

London,The British Museum
brąz, ok.50 r. p.n.e. Desborough

Zwrócić uwagę należy na uchwyty zwierciadeł, rzeźbione wyjątkowo ozdobne, często z będące figurą  Bogini piękności Afrodyty i właśnie te lustra wkładane były do grobów zmarłych kobiet.

Już w I wieku Rzymianie doszli do wniosku, że dobrze mieć małe ok. 7 cm lusterko przy sobie. Rozpoczęto produkcję kieszonkowych lusterek, w których szkło miało chronić przed zniszczeniem metalową powierzchnię  z blachy ołowianej,cynkowej  lub srebrnej. Cienka warstwa metalu spojona była ze szkłem przy pomocy roztworu żywicznego.

Warto wspomnieć, że w XII wieku maleńkie lusterka o średnicy ok. 1 cm wykonane ze szkła i pokrywane warstwą ołowiu znalazły zastosowanie w krawiectwie, a dokładniej stanowiły ozdobne elementy damskich szat. Te maleńkie lusterka nazwano  pajetkami  i z pewnością dodawały one niezwykłego blasku sukniom.

Wracając do historii luster, zaskakujące jest to, że  już w I w. n.e. Rzymianie zaczęli wytwarzać lustra szklane, jednak ta technologia nie przyjęła się, a wręcz została na długie lata średniowiecza zapomniana.
Inna teoria mówi, że wynalazcami szklanych luster byli Fenicjanie pomiędzy X a VII wiekiem p.n.e.

Ponowny powrót do luster szklanych pokrywanych z jednej strony metalem (ołowiem) zawdzięczamy prawdopodobnie muzułmanom  żyjącym  w Hiszpanii. Schyłek średniowiecza przyniósł  zdecydowane upowszechnienie zwierciadeł w Europie.

Od XIII wieku obszar Niemiec, a dokładnie  północna część Alp, stal się regionem gdzie ugruntowała się produkcja luster szklanych z warstwą srebra. Potwierdza to bez wątpienia dokument płatniczy  za lustro taflowe, srebrzone dla Księcia Burgundii zamku Hesolin. Ten dokument obala teorie, że takie zwierciadła  wynaleźli  weneccy szklarze w XVI wieku, jest dowodem, że dwieście lat wcześniej w północnych Alpach srebrzono tafle szkła.

Prace rozpoczęte

Rozpoczynają się prace konserwatorskie przy sześciu zabytkowych
zwierciadłach wytypowanych w trakcie pisania aplikacji stypendialnej.
Idea  programu mojego stypendium przewiduje przebadanie i zakonserwowanie obiektów, o jak największej różnorodności, stąd pomysł by trzy duże Muzea Narodowe (poznańskie, krakowskie i wrocławskie) wytypowały ze swojej kolekcji po dwa zwierciadła.


W piątek 27.02.2015  w Muzeum Narodowym we Wrocławiu odbyło się oficjalne spotkanie, mówiąc ściślej rodzaj komisji konserwatorskiej mającej na celu weryfikację przygotowanych przeze mnie programów konserwatorskich do wytypowanych  sześciu obiektów.

Komisja w pełnym składzie.

Dokumentacja fotograficzna

W spotkaniu udział wzięły Główny Konserwator Muzeum Narodowego w Poznaniu Agnieszka Lewandowska oraz Kierownik Muzeum Sztuk Użytkowych przy MNP Magdalena Weber-Faulhaber,   Muzeum Narodowe w Krakowie Pracownię Konserwacji reprezentowała Anna Pusowska, Muzeum Narodowe we Wrocławiu reprezentowała Kustosz Zbiorów Szkła Zabytkowego Elżbieta Gajewska-Prorok. oraz Główny Konserwator MNW Roman Kołakowski

To niezwykle ważne spotkanie wszystkich stron zainteresowanych wynikami stypendium.

Każde wytypowane lustro niesie całą gamę problemów konserwatorskich. Wypracować należy taki program postępowania, by moc go powtarzać i w niewielkim stopniu modyfikować przy innych lustrach.Ważny problem, to nie tylko zabezpieczenie postępującej destrukcji na ogół  źle zachowanej warstwy lustrzanki zwierciadeł, istotne jest by obiekt po konserwacji zyskał ponownie atrakcyjność ekspozycyjną.

Analiza luster z Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

To wymaga przy większości obiektów prac rekonstrukcyjnych, uzupełniających  brakujące drobne elementy szklarskie ram.
Mam nadzieję, że zyskane przeze mnie doświadczenie w technologii topienia szkła oraz innych współczesnych technik szklarskich  będzie pomocne w rozwiązywaniu problemów uzupełnień i zabezpieczeń zabytkowych zwierciadeł.

Propozycje uzupełnień.