Pod koniec kwietnia 2015 roku Muzeum Narodowe w Poznaniu przekazało do mojej pracowni zabytkowe lustro do konserwacji w ramach stypendium MKiDN.
Lustro jest dobrym przykładem luster drugiego typu tzw. "południowo-niemieckich", drewniana rama stanowiąca podkład lustra została ozdobiona płaskimi szkłami z florystycznymi kalkomaniami na malowanym białym tle, w środku umieszczono taflę zwierciadła.
 |
| Lustro z Muzeum Narodowego w Poznaniu przeznaczone do konserwacji |
Lustro z dużym prawdopodobieństwem pochodzi z końca XVIII wieku o czym świadczą wyjątkowo cienkie szkła o gr. od 1,5 do 2 mm oraz zastosowanie kutych gwoździ.
 |
| Kute gwoździe zastosowane w ramie |
Potwierdzenie tego datowania może w toku dalszych prac przynieść badanie w laboratorium papieru odzyskanego z ramy lustra oraz odczyt przez grafologa zapisków na owym papierze.
Konserwacja:
Przebieg czynności konserwatorskich zaczął się od wyjątkowo starannego demontażu wszystkich elementów lustra czyli szkieł ozdobnych ramy lustra oraz zasadniczego zwierciadła.
Szkła obleczone listwami ołowianymi zostały ich pozbawione przez rozlutowanie i przygotowane do dalszych zabiegów
 |
| Drewniany podkład lustra po zdemontowaniu ozdobnych szklanych elementow ramy i zwierciadła. |
konserwatorskich. Należało wykonać to wyjątkowo ostrożnie by nie uszkodzić ani szkieł, ani listw, które w kolejnym etapie zostały poddane konserwacji. Delikatnie oczyszczono listwy na mokro usuwając z krawędzi resztki kleju i papierowych podkładów, w kolejnym etapie zlikwidowano mechanicznie deformację.
Pozostała drewniana rama stanowiąca podstawę całego lustra oklejona papierowymi (częściowo zapisanymi) podkładami dzięki, którym możliwe było przyklejenie szkieł na tzw. kleister.
 |
| Fragment oklejonej drewnianej ramy papierowymi podkładami. |
 |
| Odzyskane papiery |
Tak oklejoną ramę należało poddać zabiegom z dziedziny konserwacji papieru tj. usunięcia na mokro klejonych na klej z mąki tzw. kleister papierów. Woda skutecznie rozpuszczała klej tak więc proces postępował bez najmniejszych zniszczeń. Zabieg na mokro nie zniszczył atramentowych zapisków na papierowych podkładach, ponieważ stosowany w owym czasie atrament żelazowo-galusowy nie rozpuszcza się w wodzie.
Odzyskane papiery zostały przekazane do pracowni konserwacji Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Poddane zostaną wszechstronnym badaniom.
 |
| Drewniana rama przed konserwacją |
Drewnianą ramę w dalszej kolejności oczyszczono na mokro przez pocieranie wilgotną szmatką co pozwoliło usunąć resztki kleju. Zabiegowi czyszczenia mechanicznego poddano tylko te fragmenty drewnianej ramy, które są bezpośrednio pod ozdobnymi szkłami, użyto do tego drobnego papieru ściernego o gramaturze 360. Odwrocie drewnianej ramy zostało oczyszczone wacikami z wodą.
Kolejny etap to odrobaczenie ramy przez zaimpregnowanie środkiem owadobójczym i umieszczenie w specjalnej komorze przez okres ok. 2 tygodni . Zdezintegrowne partie drewna po odtruciu zostały wzmocnione 5% roztworem Paraloidu B-72 w toluenie.
Dolna część ramy wymagała wykonania specjalnego fleka ponieważ uległa tak dużęmu zniszczeniu przez drewnojady.
Z uwagi na fakt, że rama pozostanie w przyszłości na wystawie stałej w warunkach stabilnych, muzealnych nie przewidziano zastosowania żadnych lakierów zabezpieczających.
 |
| Wymontowane szkła |
Zdemontowane, pozbawione ołowianych listw szkła poddano zabiegom czyszczenia wacikami i destylowaną wodą. Oczyszczono obie strony szkieł oraz ich krawędzie.
Kolejną czynnością było uzupełnienie ubytków białej farby stanowiącej tło kalkomani. Ubytki uzupełniono punktowo farbą z bieli cynkowej oraz Paraloidu B-72 w toluenie.
W konserwowanym lustrze dwa szkła były pęknięte: szkło bocznej ramy nr 13 (jedno pęknięcie)oraz szkło podstawy nr 15 ( siedem pęknięć i ubytek). Wszystkie klejenia wykonano z zastosowaniem żywicy epoksydowej Aralditte 2020.
Problemem konserwatorskim przy omawianym lustrze było bez wątpienia zdecydowanie się na rodzaj uzupełnień brakujących ubytków w obrębie dwóch szkieł.
Ubytek największy to brak całego szkła szczytowego, ubytek mniejszy to uzupełnienie szkła podstawy nr 15. Na podstawie materiału fotograficznego poddano obróbce cyfrowej możliwe elementy florystyczne z istniejących kalkomani na ramach lustra. Zaproponowano motywy, którymi można wypełnić brakujące szkła: i tak w szkle szczytowym zaproponowano wiązankę kwiatków takich jak na dużym szkle znajdującym się w części centralnej nad samym zwierciadłem, proporcjonalnie pomniejszoną oraz pozbawioną wstążki (uzgodnienie komisji konserwatorskiej z udziałem Głównego Konserwatora i Kustosza Muzeum Narodowego w Poznaniu ),
 |
| Wersja uzupełnienia szkła szczytowego |
 |
| Wybrana wersja uzupełnienia szkła szczytowego |
natomiast w szkle podstawy nr 15 zaproponowano uzupełnienie długiego listka i łodygi goździka.
Przygotowane pliki pozwoliły na wydrukowanie wybranych wersji na specjalnej folii imitującej kalkomanię. Na przygotowanych szkłach na stronie spodniej, maszyna laminująca nakleiła folie.
 |
| Szkło podstawy lustra nr 15 przed uzupelnieniem |
 |
| Wersja odrzucona uzupełnienia szkła podstawy lustra nr 15 |
 |
| Wybrana wersja uzupełnienia szkła podstawy lustra nr 15 |
W drugiej części zostaną opisane kolejne etapy konserwacji oraz zaprezentowany wygląd lustra po jej zakończeniu.
